โครงการระยะยาว

โครงการเพิ่มปริมาณน้ำต้นทุนให้เขื่อนภูมิพล เกิดขึ้นในช่วงปี 2535 โดยมีกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน กระทรวงพลังงานเป็นเจ้าของโครงการ โครงการแห่งนี้เป็นโครงการขนาดใหญ่ที่รู้จักกันในชื่อว่า “โครงการผันน้ำยวม” 

โครงการดังกล่าวจะใช้เวลาสร้างประมาณ 7 ปี และใช้งบประมาณราว 7 หมื่นล้านบาท แต่เนื่องจากต้นทุนการสร้างที่สูงจึงทำให้โครงการนี้ต้องพักไปชั่วคราว และกรมชลประทานนำมาปัดฝุ่นอีกครั้งในปี 2559 ต่อมารองประธานคณะกรรมาธิการวิสามัญพิจารณาศึกษาแนวทางบริหารจัดการลุ่มน้ำทั้งระบบ สภาผู้แทนราษฎร เผยว่าทางวิสาหกิจจีนได้ยื่นข้อเสนอก่อสร้างโดยใช้งบเพียง 4 หมื่นล้านบาทและใช้เวลา 4 ปี แต่กรมชลประทานปฏิเสธคำอ้างนั้นและเดินหน้าโครงการต่อท่ามกลางความคลุมเครือ

หากโครงการนี้ได้ไปต่อ เขื่อนนี้จะกลายเป็นเขื่อนแรกที่สร้างขึ้นในพื้นที่ลุ่มน้ำสาละวิน ซึ่งเป็นแม่น้ำสายสุดท้ายในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ยังคงไหลตามธรรมชาติและไม่มีสิ่งใดมาขวางกั้น

สถานีสูบน้ำ 6 แห่งและอาคารดักตะกอนจะสร้างขึ้นบนเส้นทางจากหมู่บ้านแม่เงาในจังหวัดแม่ฮ่องสอนไปจนถึงหมู่บ้านที่สิงห์คารอาศัยอยู่ ที่ตั้งของโครงการห่างจากเมียนมาเพียง 14 กิโลเมตร โดยสถานีสูบน้ำจะสูบน้ำจากเขื่อนสูง 70 เมตร เพื่อผันน้ำเข้าสู่อุโมงส่งน้ำกว้าง 8 เมตรที่อยู่ใต้ดินลึกลงไป 600 เมตร และวางยาวไปจนถึงอำเภอฮอดในเขตจังหวัดเชียงใหม่เป็นระยะทางกว่า 62 กิโลเมตร จากนั้น น้ำจะไหลลงสู่แม่น้ำปิง และแม่น้ำเจ้าพระยาต่อไป เพื่อนำไปใช้ในการเกษตรในพื้นที่ราบภาคกลาง

สิงห์คารเดินเลียบไปตามริมน้ำแล้วเล่าถึงสิ่งมีชีวิตหลากชนิดที่อาศัยอยู่ในบริเวณร่องน้ำยวม รวมถึงสัตว์ป่า และระบบนิเวศที่แตกต่างกันไปตามฤดูกาลอย่างในช่วงน้ำแล้งและช่วงน้ำป่าไหลหลาก 

“คนเมืองมองไม่เห็นหรอก” สิงห์คารบอก “เวลาพวกเขาเห็นแม่น้ำจะเห็นแค่น้ำ แต่จริง ๆ แล้วมันมีอะไรมากกว่านั้นเยอะ”