หวั่นผลกระทบบานปลาย

หมู่บ้านของดวงอยู่ท่ามกลางขุนเขาเขียวขจีในพื้นที่อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ ชุมชนแห่งนี้เป็นบ้านของชาวกะเหรี่ยงโพล่งมากกว่า 300 คน อันเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่ทำมาหากินแบบยังชีพตามประเพณีดั้งเดิม หลายคนยังคงอาศัยธรรมชาติเป็นแหล่งที่มาหลักของปัจจัยสี่ ผืนป่าอันเป็นบ้านที่บรรพบุรุษอาศัยอยู่มาอย่างยาวนานแห่งนี้จึงเป็นหัวใจสำคัญของวิถีชีวิต

แม้ว่าจะอาศัยอยู่ในประเทศไทยมานานก่อนเกิดรัฐชาติ แต่ชาวกะเหรี่ยง รวมถึงชนกลุ่มน้อยชาติพันธุ์อื่นๆ กลับไม่ได้รับการยอมรับอย่างเป็นทางการจากรัฐว่าเป็นชนพื้นเมือง

คล้ายๆ กับครอบครัวส่วนใหญ่ในชุมชน ครอบครัวของดวง ไม่ได้ถือครองโฉนดที่ดินใดๆ ทั้งสิ้น ทำให้พวกเขาไม่มีกรรมสิทธิ์ตามกฎหมายในที่ดินที่สืบทอดต่อกันมาจากบรรพบุรุษ หากแผนการสร้างเหมืองถ่านหินดำเนินต่อไป ชุมชนแห่งนี้จะสูญเสียพื้นที่การเกษตรมากถึง 41 แปลง

ข้อมูลจากกรีนพีซระบุว่า โครงการเหมืองถ่านหินจะผันน้ำสองสายที่หมู่บ้านในพื้นที่ต้องพึ่งพาในการเกษตร โดยคาดการณ์ว่าเหมืองจะใช้น้ำมากถึง 380,000 ลิตรต่อวัน ซึ่งอาจทำให้ชุมชนโดยรอบขาดแคลนน้ำ ยังมีความกังวลว่าเหมืองจะทำให้มีสารโลหะหนักปนเปื้อนพื้นที่ จนส่งผลให้ป่าและสัตว์ป่าที่อาศัยอยู่เสื่อมโทรมตามไปด้วย

เหมืองถ่านหินแห่งนี้จะตั้งห่างจากหมู่บ้านไปเพียงหนึ่งถึงสองกิโลเมตร ทำให้มีข้อกังวลถึงฝุ่นและเสียงรบกวนชุมชนใกล้เคียง เนื่องจากรถบรรทุกถ่านหินต้องขับผ่านหลายหมู่บ้านกว่าจะถึงทางหลวงสายหลัก

ชาวบ้านกล่าวว่าพวกตนไม่รู้เรื่องเกี่ยวกับโครงการเหมืองถ่านหินมาก่อน จนกระทั่งวันที่มีป้ายมาตั้งที่หน้าบ้านของเขาเมื่อปี 2562

“ตกใจค่ะ ตอนที่รู้ว่าจะมี [เหมืองถ่านหิน] มาสร้างที่นี่” ณัฐธิตา วุฒิสินละวัฒน์ เพื่อนของดวงผู้เข้าร่วมกลุ่มต่อต้านเหมือง กล่าว

การประชุมแลกเปลี่ยนข้อมูลที่จัดโดยหน่วยงานเอ็นจีโอช่วยให้ชุมชนได้รับรู้ว่า รัฐบาลได้ให้สัญญาณไฟเขียวแก่บริษัทเหมืองแร่สัญชาติไทยเพื่อสร้างและดำเนินการเหมืองถ่านหินขนาด 284 ไร่ 30 ตารางวาในเขตพื้นที่อมก๋อยแล้ว และโครงการเหมืองแห่งนี้ก็ได้รับการอนุมัติจากสำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) เป็นที่เรียบร้อยตั้งแต่ปี 2554

การประชุมโลกร้อนสหประชาชาติ (COP26) เมื่อปีก่อน ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี ประกาศว่าไทยตั้งเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกให้ได้ร้อยละ 40 ภายในปี 2573 ในกรณีได้รับการสนับสนุนจากต่างประเทศ อย่างไรก็ตาม แผนพลังงานของประเทศยังคงพึ่งพลังงานจากถ่านหินอยู่ระหว่างร้อยละ 16-17 ของพลังงานทั้งหมด ถึงแม้ปัจจุบันจะมีโครงการเหมืองถ่านหินที่ดำเนินการอยู่เพียงแห่งเดียวในประเทศ แต่ก็มีการเสนอให้จัดตั้งโครงการเพิ่ม ซึ่งหลายแห่งถูกวางลงในพื้นที่ภาคเหนือ