วันนี้เนื่องในวาระวันผู้สูญหายสากล ฮาร์ดสตอรี่ขอร่วมรำลึกถึงผู้คนที่สู้เพื่อสิทธิของผู้อื่นและถูกทำให้หายตัว-เงียบหายไป เพื่อให้เวลาร่วมตระหนักรำลึกถึงความเจ็บปวดที่ครอบครัวต้องเผชิญ

12 มีนาคม 2547 ทนายสมชาย นีละไพจิตร โดนลักพาตัวในกรุงเทพฯ และไม่มีใครพบเห็นอีก อังคณา นีละไพจิตร ผู้เป็นภรรยาใช้เวลาตลอด 18 ปีที่ผ่านมาเพื่อทวงหาความยุติธรรมและผลักดันเต็มที่เพื่อไม่ให้ใครต้องถูกบังคับสูญหายอีก

ฮาร์ดสตอรี่พูดคุยกับ อังคณา นีละไพจิตร นักปกป้องสิทธิมนุษยชนและตัวแทนสมาชิกคณะทำงานด้านการบังคับสูญหาย สหประชาชาติ เพื่อให้แง่มุมเบื้องลึกว่าการบังคับสูญหายกระทบกับเหยื่อและครอบครัวอย่างไร

การบังคับสูญหายกระทบสมาชิกครอบครัวอย่างไรบ้าง

“การบังคับสูญหายส่งผลกระทบอย่างมากต่อครอบครัว การไม่รู้ความจริงทำให้ครอบครัวต้องอยู่กับความคลุมเครือ สำหรับครอบครัว การถูกอุ้มหายไม่ใช่เพียงการพรากใครบางคนไปตลอดกาล แต่การอุ้มหายทำให้คนที่มีชีวิตอยู่เหมือนตายทั้งเป็น ความคลุมเครือเป็นเสมือนคำสาปที่ตรึงชีวิตของครอบครัวผู้ถูกบังคับสูญหาย … ก้าวไปข้างหน้าไม่ได้ ในขณะที่ถอยหลังกลับก็ไม่ได้เช่นกัน มีความคลุมเครือมากมายที่ปกคลุมชีวิตของครอบครัวและทำให้เหยื่อหลายคนไม่สามารถเชื่อมโยงตนเองกับสังคมและวัฒนธรรมที่พวกเขาอยู่ ไม่ว่าจะเป็น ความคลุมเครือ ของการมีชีวิตกับความตาย ผู้หญิงหลายคนที่สามีสูญหายไม่สามารถจัดวางสถานะของตัวเองระหว่างการเป็นหม้าย หรือสมรส เด็ก ๆ ไม่สามารถระบุสถานะของบิดา ไม่สามารถตอบคำถามได้ว่าพ่อหายไปไหน ทำให้เด็ก ๆ หลายคนไม่อยากไปโรงเรียน หรืออาจมีปัญหาทางจิตใจตามมา”

ทำไมการบังคับสูญหายถึงเลวร้ายกว่าความรุนแรงอื่นๆ ที่ผู้ต่อต้านการกดขี่ต้องเผชิญ

การบังคับให้สูญหายโดยรัฐ ถือเป็นอาชญากรรมร้ายแรง เป็นการฆาตกรรมที่ไม่มีศพ เพราะผู้กระทำผิดกลัวการถูกลงโทษ จึงมีการทำลายศพ โดยผู้บังคับให้บุคคลสูญหายมักกล่าวอ้างว่า บุคคลนั้นไม่มีตัวตน เพราะไม่มีปรากฏ ไม่อยู่ในปัจจุบัน การทำให้คนหายไปจึงเป็นวิธีการในการหลบเลี่ยงการถูกลงโทษ เพราะผู้กระทำเชื่อว่าญาติจะไม่สามารถดำเนินคดีตามกฎหมายได้หากไม่พบศพของผู้สูญหาย เมื่อหาศพไม่พบก็ไม่มีใครต้องรับผิด การกระทำให้สูญหายสร้างความหวาดกลัวอย่างมากต่อครอบครัวและสังคม

คุณมีพลังและมุ่งมั่นสู้เรื่องนี้อย่างต่อเนื่องได้อย่างไร

กรณี “คนหาย” ที่ผ่านมาไม่มีใครกล้าร้องเรียน เพราะทุกคนกลัว แต่เราจะไม่สามารถยุติอาชญากรรมนี้ได้เลยถ้าไม่มีใครออกมาพูดถึงความไม่เป็นธรรมนี้  หลยคนอาจยกย่องว่าดิฉันมีส่วนสำคัญในการผลักดันให้กรณีบังคับสูญหายในประเทศไทยถูกหยิบยกมากล่าวถึงในวงกว้าง และทำให้เรื่องราวของผู้ถูกบังคับสูญหายไม่เงียบงันอีกต่อไป